Eén op de vijf mensen heeft het persoonlijkheidskenmerk hoogsensitiviteit. Hoogsensitief roept mogelijk een beeld op van een heel gevoelig type mens. En dat beeld klopt maar half. Er zijn hele gevoelige mensen die niet hoogsensitief zijn. Andersom kunnen hoogsensitieve mensen behoorlijk bot uit de hoek komen. Hoogsensitiviteit heeft vooral te maken met de wijze waarop je brein omgaat met prikkels. Ik ga in de eerstvolgende vier blogs uitgebreid uitleggen hoe dat zit. In deze eerste BLOG beschrijf ik in vogelvlucht de meer wetenschappelijke kant, beetje taaie kost dus. Ik zal mijn best doen het een beetje kort en luchtig te houden.

Als je een boek zoekt over hoogsensitiviteit kom je al snel de naam Elaine Aron tegen. Deze Amerikaanse psychologe heeft de term ‘highly sensitive person’ (= hoogsensitief persoon of HSP) in 1996 geïntroduceerd. Ze signaleerde bij veel van haar cliënten een patroon dat je zou kunnen zien als verhoogd kwetsbaar door overprikkeling. Wij weten ondertussen dat hoogsensitiviteit en overprikkeling hand in hand gaan. We weten alleen nog niet hoe dat precies zit. Elaine Aron besloot er ook uitvoerig onderzoek naar te gaan doen. Ze deed dat vooral door met mensen te praten, geen echt breinonderzoek dus.
Ze zag bij al die mensen vier opvallende kenmerken die zij samen ‘hoogsensitief’ noemde: De mensen verwerken prikkels diepgaand (diepgaande verwerking), ze waren over gestimuleerd (overstimulatie), ze reageerde emotioneel intens (emotionele intensiteit), en hun zintuigen waren sensitief (sensorische sensitiviteit). Ze noemt deze de DOES kenmerken, misschien ben je ze al eens tegen gekomen.
Elaine Aron schreef er ook een boek over. Eerst lukte het haar niet eens een uitgever te vinden. Maar toen haar boek eenmaal op de markt kwam bleken veel mensen zichzelf in de beschrijving te herkennen. Daarom stond hoogsensitiviteit opeens op de kaart. En dat zet je natuurlijk wel aan het denken. Veel mensen ervaren de gevolgen van de overweldigende snelheid van de moderne samenleving.

Maar waren al die mensen dan ook hoogsensitief? Dat zien we nu veel genuanceerder. Aron typeerde zelf ‘diepgaande verwerking’ als belangrijkste kenmerk. Uit het huidige brein-onderzoek blijft zelfs alleen de diepgaande verwerking als basaal kenmerk over. De overige kenmerken kunnen voorkomen maar kunnen ook op iets anders wijzen. Als je langdurig erg moe bent bijvoorbeeld of bij verschillende psychische aandoeningen kun je emotioneel in onbalans raken. Soms heb je gewoon veel last van harde geluiden. Dan ben je niet per se hoogsensitief.

Hoogsensitiviteit kreeg in eerste instantie vooral aandacht binnen de meer alternatieve therapie. Mensen hadden klachten als onverklaarbare vermoeidheid, stress en (emotionele) overprikkeling. In de reguliere zorg kon men daar niet zo veel mee. Persoonlijke aandacht en erkenning, wat nu eenmaal de kracht is van de alternatieve sector, deed mensen goed. En dat is ook iets om te onthouden: jezelf serieus nemen en op een goede manier voor jezelf zorgen brengt al veel goeds! En dat is juist voor veel mensen al een hele kunst.

Niet alleen de zorg maar ook de reguliere wetenschap heeft hoogsensitiviteit in eerste instantie links laten liggen. Gelukkig is daar verandering in gekomen. In verschillende wetenschappelijke studies (o.a. Acevedo) is aangetoond dat hoogsensitiviteit geen modegril is maar een verschijnsel van onze moderne tijd. Dat is ook de mening van de Belgische psychologe professor Elke van Hoof. Zij deed in 2015 uitgebreid onderzoek naar hoogsensitiviteit. Ook bij haar hield alleen ‘diepgaande verwerking’ stand als basaal kenmerk. Daar gaan de meeste experts nu van uit. Elke van Hoof ziet wel dat iedere HSP overprikkeld raakt, niet alleen door de hoeveelheid van de prikkels maar ook door de complexiteit van de prikkelverwerking. Uit wetenschappelijk onderzoek naar het brein komt naar voren dat het zenuwstelsel van een HSP aantoonbaar anders werkt. Ik zal in mijn volgende blog op die diepgaande verwerking door het brein ingaan.

Als je daar vast meer over wilt lezen raad ik het boek “Het hoog-sensitieve brein” van Esther Bergsma aan. Zij heeft de wetenschappelijke stand van zaken rond breinonderzoek op een toegankelijke manier op een rijtje gezet.
Op dit moment wordt de definitie die Esther Bergsma voor hoogsensitiviteit het meest gehanteerd. Zij omschrijft hoogsensitiviteit als: “Een aangeboren temperament met een grote gevoeligheid voor (interne en externe) stimuli en het diepgaand verwerken van en sterk reageren op deze informatie”.

Hoogsensitiviteit wordt nog steeds vaak geassocieerd met kwetsbaarheid in de zin van gebrek aan weerbaarheid. Zoals je ziet komt dat een beetje door de (korte) geschiedenis. Ik zie meer HSP professionals de beweging maken van ‘klacht naar kracht’ en dat juich ik ook zeker toe. Al moeten we daar ook weer niet in doorschieten. Een HSP krijgt wel sneller de rekening van een gebrek aan constructieve zelfzorg. Er is tegenwoordig voldoende literatuur over hoogsensitiviteit op de markt. En er zijn nog veel meer sites en coaches. Het komt allemaal uit een goed hart en dat is al heel wat waard.
Mijn advies is: lees er wat over en pik er uit wat past bij jou op dit moment. Probeer uit of iets je verder brengt. Volg daarin je eigen wijsheid. Jij bent namelijk meer dan je hoogsensitiviteit. Er is nooit een oplossing voor alles. Daar is een HSP vaak vergeefs naar op zoek. Het leven is nu eenmaal een reis met afwisselende hindernissen en dat vraagt om innerlijke stevigheid, lichtheid en compassie. Hoe meer stevigheid jij in jezelf hebt, hoe beter je die hindernissen kunt nemen. En hoe minder ballast, hoe lichter je bent. Dus laat los wat niet van jou is, daar wordt je opgelucht en blij van. Loslaten vraagt er juist om kwetsbaar te durven zijn. Een hart dat met compassie prikkels kan verdragen! Pfff, er is dus nog wel een uitdaging voor een HSP. Maar gelukkig gaan veel HSP-ers die nu juist niet uit de weg!